Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Kolbuszowej

POSTANOWIENIE

6 grudnia 2017 r.

Sąd Rejonowy w Kolbuszowej

I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Katarzyna Cichoń

Protokolant: sekr. sąd. Katarzyna Kłosowska

po rozpoznaniu 6 grudnia 2017 r. w K.

na rozprawie

sprawy z wniosku M. W.

z udziałem P. W., A. P., S. K.

o stwierdzenie nabycia spadku po J. W.

p o s t a n a w i a

I.  stwierdzić, że spadek po J. W. c. M. i A., zmarłej dnia
(...) 2017 roku w K., mającej ostatnie miejsce zwykłego pobytu
w K., na podstawie testamentu notarialnego z dnia 25 września 2009 roku sporządzonego przed notariuszem (...) w Kancelarii Notarialnej
w K. Rep.A: (...) nabył A. P. s. W.
i R. w całości,

II.  ustalić, że strony ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie we własnym zakresie.

Sędzia Sądu Rejonowego

Katarzyna Cichoń

Sygn. akt I Ns 150/17

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Rejonowego w Kolbuszowej

z dnia 6 grudnia 2017r.

Dnia 29.06.2017 r. M. W. wniosła o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłej (...) r. ciotce J. W. wskazując, że zmarła pozostawiła testament.

Na rozprawie z dnia 6.12.2017 r. wniosła o stwierdzenie nabycia spadku po spadkodawczyni na podstawie ustawy podnosząc, iż przedłożony i otwarty testament notarialny powołuje spadkobiercę A. P. w sposób nieważny, bowiem pod warunkiem, nadto powołanie A. P. na spadkobiercę byłoby w okolicznościach sprawy sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Uczestnik A. P. zażądał stwierdzenia nabycia spadku po J. W. na podstawie testamentu.

Tak też oświadczył działający imieniem uczestniczki postępowania S. K. pełnomocnik adw. K. D..

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. W., córka M. i A., urodzona (...)
w K., zmarła w dniu (...) r. w K.. W chwili śmierci była bezdzietną panną. Jej rodzice już nie żyli. Ze spadkobierców ustawowych pozostawiła siostrę S. K. oraz dzieci zmarłego przez spadkodawczynią jej brata – wnioskodawczynię M. W. oraz jej brata – uczestnika postępowania P. W..

Dnia 25.09.2009 r. w kancelarii notarialnej w K. przed notariuszem (...) został sporządzony testament J. W., w którym powołała do dziedziczenia do całości spadku A. P. syna W.
i R.. Testament został otworzony i ogłoszony w trakcie rozprawy w tut. Sądzie dnia 13.10.2017 r. Nikt ze spadkobierców nie zrzekł się dziedziczenia ani nie toczyło się postępowanie o uznanie któregokolwiek ze spadkobierców za niegodnego. Dodatkowo nie toczyło się wcześniej żadne postępowanie spadkowe.

/dowód: odpis skrócony aktu zgonu J. W. k. 3, zapewnienie spadkowe złożone przez A. P. i M. W. k.27/

Sąd zważył, co następuje:

Z chwilą śmierci osoby fizycznej należące do niej prawa i obowiązki majątkowe
o charakterze cywilnoprawnym stają się spadkiem. Na tę chwilę ustala się skład spadku i krąg spadkobierców. Z chwilą śmierci otwiera się spadek, który nabywają spadkobiercy.

Zgodnie z art. 926 § 1 i 2 k.c. powołanie do spadku wynika z ustawy bądź z testamentu. W polskim prawie spadkowym obowiązuje zasada swobody testowania, a więc swobodnej możliwości dysponowania swoim majątkiem na wypadek śmierci. Jedynym ograniczeniem jest to, by treść testamentu nie pozostawała w sprzeczności z przepisami ustawy, nie prowadziła do obejścia prawa i nie pozostawała w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego /art. 58 kc/.

Istnienie ważnego testamentu, tj. sporządzonego w jednej z form przewidzianych w art. 949-953 k.c. i niedotkniętego którąkolwiek z wad określonych w art. 945 § 1 k.c. warunkuje dziedziczenie na podstawie testamentu.

W toku niniejszego postępowania ujawniony został testament spełniający wymagania testamentu notarialnego, o których mowa w art. 950 k.c. W niniejszej sprawie uczestnik A. P. przedłożył Sądowi testament notarialny J. W., sporządzony przed Notariuszem (...). W ocenie Sądu autentyczność tego testamentu nie budziła wątpliwości.

Zgodnie z treścią § 1 przedłożonego testamentu, testatorka J. W. oświadczyła, że w zamian za dożywotnią i nieodpłatną opiekę – na wypadek śmierci do całości spadku jaki po niej pozostaje powołuje A. P.. Jednocześnie zobowiązała spadkobiercę do dożywotniej i nieodpłatnej opieki nad siostrą spadkodawczyni S. K..

W związku z taką treścią testamentu wnioskodawczyni zarzuciła, iż powołanie w ten sposób spadkobiercy było nieważne, bowiem został on powołany pod warunkiem nieodpłatnej i dożywotniej opieki nad J. W. i jej siostrą S. K., zaś
z okoliczności sprawy wynika, że gdyby nie ten warunek, spadkodawczyni nie sporządziłaby tej treści testamentu.

Zarzuciła nadto, że stwierdzenie, iż A. P. nabył prawa do całości spadku byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, bowiem jego nastawienie do S. K. po śmierci spadkodawczyni diametralnie się pogorszyło. Nie chał się nią opiekować, S. K. nie skarży się, bowiem się go obawia, dał ogłoszenie o sprzedaży mieszkania, w którym S. K. zamieszkuje w zamian za opiekę nad starszą osobą, zaś jeszcze przed śmiercią spadkodawczyni chciał oddać ją i jej siostrę do ZOL-u, jednak nie wyraziły one na to zgody. A. P. nigdy finansowo nie wspomagał spadkodawczyni i jej siostry, zawsze dostawał pieniądze na wszystko, co wiązało się z ich wydatkami, nie dokładając do opieki nad nimi ani złotówki. Opieka więc nad siostrą spadkodawczyni nie była nieodpłatna, bowiem wydatki S. K. finansowała z własnej emerytury. Opieka ta według wnioskodawczyni nie jest sprawowana z należytą starannością.

Wskazane powyżej zarzuty odnośnie powołania spadkobiercy testamentowego wysuwane przez wnioskodawczynię, są w ocenie Sądu orzekającego bezzasadne i jako takie nie mogą negatywnie wpłynąć na uznanie ważności takiego powołania.

Zarzut powołania spadkobiercy w niniejszej sprawie pod warunkiem ocenić należy jako niezasadny.

Z art. 962 kc wynika, że nie można powołać spadkobiercy testamentem pod warunkiem. Taka regulacja prawna spowodowana jest dbałością o bezpieczeństwo obrotu prawnego, którego pewność przy przyjęciu odwrotnej zasady byłaby zachwiana. Wobec tego, jeśli spadkodawca powołał spadkobiercę pod warunkiem, to warunek taki uważa się za nieistniejący, chyba że z treści testamentu lub z okoliczności sprawy wynika, że bez takiego warunku spadkobierca nie zostałby powołany. Takie powołanie jest wówczas nieważne. Przepisów powyższych nie stosuje się, gdy ziszczenie się bądź nieziszczenie warunku nastąpiło przed otwarciem spadku.

Odnosząc się do zarzutu powołania spadkobiercy pod warunkiem zapewnienia opieki J. W. – spadkodawczyni, to wskazać należy, iż w istocie sformułowanie takiego warunku w zdaniu pierwszym § 1 testamentu nastąpiło, jednakże nie było między stronami sporu co do tego, że A. P. opiekował się do śmierci J. W., zatem stosując zd. 3 art. 962 kc – przepisów o warunku i jego skutkach do powołania spadkobiercy stosować nie należy.

Odnosząc się natomiast do drugiego z zarzutów wnioskodawczyni, stwierdzić należy, że w niniejszej sprawie nie mamy do czynienia z powołaniem spadkobiercy pod warunkiem zapewnienia dożywotniej i nieodpłatnej opieki nad siostrą spadkodawczyni S. K.
w ogóle, a co za tym idzie, nie można tym bardziej mówić o istnieniu warunku unieważniającego powołanie spadkobiercy w rozumieniu zd. 2 przepisu art. 962 kc.

Zastrzeżenie warunku bowiem musi być jasno wskazane przez użycie słów i zwrotów odpowiednich w języku polskim dla uznania danego zastrzeżenia jako warunku. Musi to być sformułowanie, z którego jasno wynika, że wystąpienie jednego zdarzenia uzależnione jest od wystąpienia innego. W przypadku testamentu zastrzeżenie warunku odbywa się poprzez użycie odpowiednich słów czy sformułowań typu „pod warunkiem” „jeżeli”, „na wypadek, gdyby” i inne podobne, z których jasno wynika, że testator powołuje do spadku konkretną osobę w zamian za konkretne jej zachowanie, które jest zdarzeniem przyszłym i niepewnym.

W niniejszej sprawie takiego zapisu nie ma. Po pierwszym zdaniu powołującym spadkobiercę następuje drugie, odrębne, w którym spadkodawczyni zobowiązuje spadkobiercę do dożywotniej i nieodpłatnej opieki nad siostrą spadkodawczyni. Nie jest to warunek, ale zobowiązanie.

Takie rozumienie zapisu testatorki wzmacnia fakt, że po pierwsze testament został spisany przez notariusza, który ma obowiązek wytłumaczyć dokonującemu czynności notarialnej jej treść i znaczenie. Zatem testatorka sporządzając takiej treści oświadczenie woli w formie aktu notarialnego z pewnością była świadoma jego znaczenia.

Po drugie wzmacnia je także sama treść testamentu, w którym w zdaniu pierwszym § 1 nastąpiło zastrzeżenie warunku poprzez użycie słów „w zamian za dożywotnią i nieodpłatną opiekę – na wypadek śmierci do całości spadku jaki po niej pozostanie powołuje A. P.”. Zastrzeżenie tego warunku nie ma – jak wyżej wskazano – znaczenia dla ważności powołania spadkobiercy, ma jednak znaczenie dla samej konstrukcji testamentu
i pozawala stwierdzić, że gdyby testatorka chciała powołać spadkobiercę pod warunkiem opieki nad jej siostrą S. K., zastrzeżenie tego warunku brzmiałoby tak samo jak w zdaniu pierwszym. Jest tymczasem inaczej. Opieka nad S. K. została zastrzeżona jako zobowiązanie A. P. nie zaś warunek powołania go jako spadkobiercy.

Po trzecie zaś – takie rozumienie tego zapisu jest także usprawiedliwione czasem, jaki minął od sporządzenia testamentu /rok 2009/ a chwilą śmierci testatorki /rok 2017/. Gdyby bowiem testatorka zmieniła swoją wolę czy też zorientowała się, że treść sporządzonego testamentu rozumieć należy inaczej, miała wystarczająco dużo czasu, by ją zmienić, a tego nie uczyniła.

Z pewnością – zdaniem Sądu – J. W. pragnęła zabezpieczyć opiekę siostrze, z którą spędziła ostatnie lata życia, o czym niewątpliwie świadczy zapis drugiego zdania § 1 omawianego testamentu, jednakże w żadnym razie nie można tego zapisu rozumieć jako warunku powołania A. P. do spadku. Jest on zobowiązaniem go do opieki nad siostrą spadkodawczyni, rodzajem zapisu, ale z pewnością nie warunkiem powołania go jako spadkobiercy.

Skoro zaś tak, nie ma mowy o rozpatrywaniu tego zapisu w kategoriach warunku unieważniającego powołanie spadkobiercy testamentowego o którym mowa w art. 962 zd. 2 kc.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia zasad współżycia społecznego powołaniem A. P. na spadkobiercę wskazać należy, iż nie oceniając prawdziwości twierdzeń wnioskodawczyni o niestarannej a zatem niewłaściwej oraz nie nieodpłatnej opiece A. P. nad S. K., to twierdzenia te jak i zarzuty na ich podstawie uczynione w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku nie mają znaczenia. Mogą być przedmiotem ewentualnych roszczeń w innych postępowaniach /np. z tytułu niewykonania zapisu testamentowego/, natomiast dla samego testamentowego powołania spadkobiercy, wszelkie jego zachowania już po otwarciu spadku znaczenia nie mają. Najważniejsza bowiem z perspektywy powołania spadkobiercy na podstawie testamentu jest przesłanka zachowania woli testatora. Wolą zaś testatorki w niniejszej sprawie było, by to A. P.
z chwilą jej śmierci stał się jej prawnym następcą. Nie można niezachowaniem zasad współżycia społecznego przez spadkobiercę ocenianych z perspektywy wnioskodawczyni obalić woli testatora. Art. 58 kc mówiący o nieważności czynności prawnej /jaką niewątpliwie jest sporządzenie testamentu/ z powodu między innymi jej sprzeczności
z zasadami współżycia społecznego odnosi się do samej czynności prawnej testowania, nie zaś do późniejszego – już po otwarciu spadku – zachowania spadkobiercy. Nieważność testamentu zachodzi na podstawie art. 945 kc z powodu wymienionych wyżej przesłanek, które w niniejszej sprawie nie zachodzą. Instytucja niegodności dziedziczenia wykluczająca spadkobiercę ze spadkobrania ujęta w art. 928 kc pozwala na takie wykluczenie jedynie
w przypadkach gdy spadkobierca dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciw spadkodawcy, podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu tych czynności, umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił go lub przerobił albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego. Żadna z tych okoliczności w niniejszej sprawie nie zachodzi. Jak wynika z cytowanych regulacji prawnych, prawo spadkowe w odniesieniu do kwestii testamentu skonstruowane jest tak, by wolę spadkodawcy w nim wyrażoną zachować i uszanować w jak największym zakresie. Obalić jej nie może z pewnością zachowanie spadkobiercy już po otwarciu spadku, które opisała wnioskodawczyni nawet gdyby wykazała, że tak w istocie było. Nie mogą mieć też znaczenia w kontekście powyższych regulacji prawnych podejmowane przez A. P. jeszcze za życia spadkodawczyni próby umieszczenia obu sióstr w ZOL-u, bowiem – pomijając ich nieskuteczność faktyczną – w kontekście wyżej wskazanych przepisów oraz wymienionej perspektywy czasowej, która dzieliła sporządzenie testamentu od śmierci spadkodawczyni, nie mają one znaczenia prawnego. Właściwie nawet wzmacniają wolę spadkodawczyni wyrażoną w testamencie i powołanie spadkobiercy, bowiem najwyraźniej dla spadkodawczyni takie zachowanie A. P. nie było powodem, by zmienić treść testamentu, zatem nie mogła oceniać go tak, jak widzi je wnioskodawczyni M. W.. A w prawie spadkowym – co już wielokrotnie podkreślano – najważniejsze jest zachowanie wyrażonej, rzeczywistej woli spadkodawcy.

W świetle ustaleń faktycznych i poczynionych na ich tle rozważań prawnych na mocy wskazanych wyżej przepisów należało uznać, że doszło do ważnego powołania A. P. do spadku po J. W. na podstawie testamentu.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. ustalając, że strony ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie we własnym zakresie.

Sędzia Sądu Rejonowego

Katarzyna Cichoń

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

(...)